Koffiefilter maten en soorten: een handleiding

De koffiefilter is een uitvinding van Melitta Bentz. De Duitse huisvrouw was op zoek naar een oplossing om haar koffie zonder prut te kunnen serveren. Ze experimenteerde met verschillende methodes, maar maakte in 1908 uiteindelijk de eerste papieren koffiefilter met een stuk vloeipapier uit een schoolschrift van haar zoon. Een patent en paar maanden later start de uitvindster samen met haar man het bedrijf Melitta, welke vandaag de dag nog steeds de iconische koffiefilters maakt.

Wat betekenen de nummers?

In tegenstelling tot wat ik vroeger dacht, heeft het weinig te maken met of de filter in je machine past. De nummers duiden oorspronkelijk op hoeveel kopjes koffie je ermee kan zetten en hebben we ook aan Melitta te danken. In de jaren 60 introduceerde het bedrijf het “1x gieten” systeem, in een 1×4 filter past genoeg water om met een keer opgieten vier kopjes te zetten. Deze filters waren een hit, en andere filtermakers (zoals Filtropa) namen de maten over waarmee het een de facto standaard is geworden.

De nummer vier filter is het meest verkocht in Nederland. Deze wordt niet alleen in filter koffiezetapparaten gebruikt, maar ook zetmethodes als de Clever Dripper.

Het is alleen een rommeltje geworden omdat Melitta ook altijd de ‘oude’ 100-serie filtermaten is blijven verkopen. Zo ligt er in de supermarkt schappen vaak ook een Melitta 102, deze is iets kleiner dan de Melitta 1×2. De 100-serie is minder gestandaardiseerd door andere fabrikanten.

“Mijn moeder, die een uitstekende smaak in koffie had, ergerde zich vaak aan het koffiedik in haar kopje” — Horst Bentz, over zijn moeder Melitta in een 1949 interview.

Gebleekt vs ongebleekt

De natuurbruine koffiefilters zijn de voordeligste optie, maar in de schappen vind je ook gebleekte (witte) koffiefilters. Dit proces om met natuurlijke zuurstof de filter te bleken is voornamelijk voor de looks. Er wordt wel eens gedacht dat ongebleekte filters een meer papierachtige smaak nalaten, maar als je de filter voor gebruik doorspoelt met water heb je hier geen last van. In eigen blinde tests kon ik geen verschil proeven tussen gebleekte en ongebleekte koffiefilters.

Filters voor specifieke zetmethodes

In Nederland zie je eigenlijk alleen de kegel/V-vormige koffiefilters. Een koffiezetapparaat voor consumenten wat andere filters gebruikt is zeldzaam. De andere populaire vorm is U-vormige wafelfilters zoals bijvoorbeeld de Kalita Wave gebruikt. Dit type filter zie je ook vaker in professionele wereld meer (o.a. Bravilor) omdat ze goed werken voor grote volumes filterkoffie. Buiten deze ‘standaard’ filters zie je vaak dat een zetmethode zijn eigen filters gebruikt.

Chemex

De Chemex is beroemde om zijn schone, toegankelijke body. Dit komt grotendeels door de filters die gebruikt worden, ze zijn namelijk extra dik. Het filterpapier is 20-30% dikker wat alle ongewenste vetten en oliën uit je koffie houdt. De filters worden zowel voorgevouwen en ongevouwen verkocht in verschillende vormen.

Kalita Wave

De Kalita gebruikt eigen filters waar de zetmethode ook zijn naam aan dankt. De gegolfde filters, als een soort grote cupcake in U-vorm, hebben het voordeel dat de extractie beter verspreid is over het koffiebed. Bij een V-vormige koffiefilter wordt al het water gefunneld naar het midden, de filters van de Kalita Wave heeft een meer gelijkmatige extractie.

AeroPress

De filters voor een Aeropress zijn kleine schijfjes om in het apparaat te passen. Ze zijn een stuk dunner dan andere filters, waardoor er meer oliën en vetten doorkomen. Hierdoor kiezen sommige er ook voor om alleen een metalen filter te gebruiken.

Een filter van een Aeropress past toevallig ook perfect in een Bialetti 4-kops mokkapot.

Hario V60

Hario verkoopt drie formaten filters. De filters zijn extreem dun en in een hoek van 60° waar de zetmethode naar vernoemd is. De dunne kegelvormige filters maken de koffie helder, maar toch complex, een goede balans tussen sterk gefilterd (zoals Chemex) en heel licht gefilterd (zoals Aeropress).

Herbruikbare koffiefilters

Elke keer je filter na 1x gebruik weggooien en nieuwe kopen is niet leuk voor je portemonnee en milieu. Zijn herbruikbare koffiefilters niet een perfecte uitkomst? Niet helemaal, ik blijf de papieren filters gebruiken omdat de alternatieven elk zijn eigen nadeel hebben.

Metalen koffiefilters

Bij koffiezetapparaten worden ze steeds vaker meegeleverd, een koffiefilter met een microfijn roestvrijstalen gaas. Geen papier nodig! Het werkt zeker, er komt geen weinig prut in je koffie. Maar, geen gaas kan zo strak gewoven worden als papier. Er komen dus meer oliën en vetten in je koffie terecht. Je koffie wordt zwaarder, rijker, met een vollere body. Dit is vooral een persoonlijke smaakvoorkeur, maar echt klassieke filterkoffie is het niet.

Wasbare koffiefilters van katoen

Over een koffiefilter van katoen was ik zelf sceptisch, maar ik moet toegeven dat ik er heerlijke koffie mee heb gezet! Je koffie wordt met een katoenen filter bijzonder helder, toegankelijk en accentueert alle juiste smaken. Je moet het eigenlijk zelf ervaren, je zult niet teleurgesteld zijn.

Het nadeel? Ik ben er te lui voor. Het is essentieel dat de filter (direct) goed gespoeld en schoongemaakt wordt en kan drogen voor de volgende keer. Als je het filter een ochtend laat liggen is deze weer schoon krijgen onbegonnen werk. Het is een perfecte zero-waste oplossing, maar ik ben teruggevallen op het gemak van de papieren koffiefilters.

Hopelijk heb je wat kunnen leren over koffiefilters! Heb je nog vragen of wil je misschien jouw ervaring met herbruikbare filters delen? Laat vooral van je horen in de reacties hieronder.