Wat zegt een keurmerk over je koffie?

Kijk je of de koffie die je koopt een koffiekeurmerk heeft? De meeste mensen zullen niet precies weten wat een koffiekeurmerk inhoudt. Want zegt een keurmerk iets over de kwaliteit van de koffie, over de manier waarop de koffie wordt geteeld en geproduceerd, of over de prijs die de koffieboeren voor hun koffie krijgen?

Ik zocht het voor je uit!

• Keurmerk: Fairtrade/Max Havelaar
• Keurmerk: UTZ Certified
• Keurmerk: Rainforest Alliance
• Keurmerk: EKO

Wat zegt een koffiekeurmerk?

Maar wat is er dan in orde als je een product met een koffiekeurmerk koopt? Want er zijn enorm veel keurmerken, elk met een ander doel.

Het is best ingewikkeld om uit te zoeken waar die verschillende keurmerken voor staan. Als consument heb je invloed, maar je moet lang studeren om erachter te komen welke invloed je hebt. In deze blog proberen we uit te zoeken wat het verhaal is achter een koffiekeurmerk. Welk koffiekeurmerk staat voor duurzaamheid, welk voor eerlijke handel en welk keurmerk zegt iets over de kwaliteit van de koffie?

Keurmerk als protest tegen globalisering

De industrialisering in de landbouw en de globalisering van het voedselsysteem hebben er in de afgelopen decennia voor gezorgd dat voedsel langer houdbaar is en dat het aanbod veel gevarieerder is. De beschikbaarheid van producten is niet meer seizoensgebonden. Zelfs in de winter is er tropisch fruit verkrijgbaar.

Er komt langzamerhand steeds meer kritiek op deze ‘verworvenheden’ van veilig en goedkoop voedsel, vooral doordat de gevolgen van deze industrialisatie steeds duidelijker zichtbaar worden. Dankzij de introductie van keurmerken en duurzaamheidslabels is deze wereldwijde voedselproductie een ethisch en politiek onderwerp geworden.

Wie kan een koffiekeurmerk beginnen?

Elke organisatie en elk bedrijf kan zelf een koffiekeurmerk in het leven roepen. Ahold heeft dat gedaan met het koffiekeurmerk UTZ Certified. Ahold deed dat om de strenge criteria te ontlopen die door het Fairtrade keurmerk worden gehanteerd over de minimumprijs voor boeren. UTZ is uitgegroeid tot één van de grootste keurmerken ter wereld. Het stelt Ahold in staat om naar de consumenten uit te stralen dat er sprake is van eerlijke handel en duurzame producten. Maar ondertussen kan het concern gewoon zaken blijven doen met de grote koffieplantages, die de prijs door de wereldmarkt bepalen.

Fairtrade/Max Havelaar koffiekeurmerk

Aan het eind van de jaren tachtig is Fairtrade in het leven geroepen. Het staat beter bekend als het Max Havelaar keurmerk. De aanleiding om dit koffiekeurmerk in het leven te roepen was de situatie van Mexicaanse koffieboeren. Die raakten in de problemen doordat de prijs van de koffie wereldwijd was ingestort. Ondanks de grote bekendheid van het Fairtrade/Max Havelaar koffiekeurmerk lijkt het succes tegen te vallen, want door allerlei oorzaken is het inkomen van de koffieboeren in de afgelopen 30 jaar alleen maar gedaald.

De wereldkoffieprijs is heel veranderlijk. Koffie een delicaat product is dat sterk wordt beïnvloed door klimatologische omstandigheden en ziektes. De koffieketen is bovendien complex en het is voor boeren moeilijk om een stabiel en leefbaar inkomen uit de koffieteelt te krijgen. Uit onderzoek blijkt dat niet meer dan 10% van de totale verkoopwaarde van de koffie bij de boeren terecht komt. Dat is heel weinig.

Het Fairtrade koffiekeurmerk zorgt ervoor dat boeren een gegarandeerde minimumprijs krijgen als ze gecertificeerde koffie verbouwen. Dat fungeert als vangnet als de marktprijzen sterk dalen. Fairtrade bevordert ook de vorming coöperaties. Door samenwerking kunnen de boeren efficiënter investeren in middelen, machines en infrastructuur om de productie te verhogen. De coöperaties geven de boeren ook een sterkere positie op de handelsmarkt. Ze ontvangen bovenop de verkoopprijs een Fairtrade premie.

De Fairtrade certificering legt strenge regels op aan de boeren en coöperaties. De koffie moet volgens een strenge kwaliteitsstandaard worden gekweekt en verwerkt. Er moet worden voldaan aan strenge milieunormen om te voorkomen dat de biodiversiteit en de bossen worden aangetast. De coöperaties zijn verplicht om het vele water dat bij de verwerking wordt gebruikt, te zuiveren en hergebruiken. Dit koffiekeurmerk belooft dus goede kwaliteit koffie, die op een eerlijke, duurzame en milieuvriendelijke manier is geproduceerd.

UTZ Certified koffiekeurmerk

Het UTZ Certified koffiekeurmerk, een business-to-business-label, garandeert duurzame landbouw. Alleen koffie, thee, cacao en hazelnoten dragen dit label. Doel van UTZ is landbouwers betere technieken aan te leren om het leefmilieu beter te beschermen. UTZ Certified heeft een beperkte sociale impact, want het garandeert alleen goede werkomstandigheden. Sociale criteria waar de koffieboeren zich aan moeten houden zijn vakbondsvrijheid, een verbod op dwangarbeid, kinderarbeid en discriminatie. Hoewel de boeren wel een gegarandeerd minimum loon krijgen, zijn zij niet verzekerd van een minimumprijs voor hun producten.

De producten met een UTZ koffiekeurmerk zijn voor minimaal 30% afkomstig van UTZ-boerderijen. De meest schadelijke pesticiden mogen daar niet worden gebruikt. Kunstmest wordt wel toegestaan, en de boeren mogen ook genetisch gemanipuleerde organismen en additieven gebruiken. UTZ besteedt wel aandacht aan veilig gebruik van chemicaliën, afvalbeheer, waterbeheer en erosiecontrole ter behoud van bodemvruchtbaarheid. Er worden ook voorwaarden gesteld aan het productieproces, vooral waar het gaat om het oogsten, bewaren en verwerken van de producten.

Rainforest Alliance

De Rainforest Alliance richt zich op het milieu. Het label wil door milieuvriendelijke landbouwpraktijken zorgen voor de bescherming en het behoud van biodiversiteit. Het is alleen van toepassing op voedingsproducten, waaronder koffie. Net bij als het UTZ-label moeten de producten voor minimaal 30% afkomstig zijn van Rainforest Alliance boerderijen. Daar zijn veel pesticiden niet toegestaan, evenmin als gemodificeerde organismen. Kunstmest mag wel worden gebruikt. Over biodiversiteit en waterzuivering worden strenge criteria gehanteerd. Op sociaal gebied garandeert het label goede werkomstandigheden.

EKO

EKO is een Nederlands milieulabel dat garandeert dat producten voor 100% afkomstig zijn uit de biologische landbouw. De criteria zijn streng. Kunstmatige meststoffen, pesticiden en genetisch gemodificeerde organismen zijn verboden. Rondom duurzaamheid werkt EKO met tien verschillende thema’s. Het is lastig om op al die thema’s goed te scoren. Een verkooppunt mag het EKO-logo voeren als minimaal 90% van de levensmiddelen biologisch gecertificeerd is. De winkel moet daarnaast aantonen dat er extra inspanningen worden gedaan op het gebied van verduurzaming.

Conclusies koffiekeurmerk

De vier labels met een koffiekeurmerk geven allemaal garanties over het milieu. Hoe sterk die garanties zijn is verschillend. Het EKO-label hanteert de strengste normen en het Fairtrade/Max Havelaar koffiekeurmerk heeft de omvangrijkste kwaliteitseisen. Dat is het enige keurmerk waarbij de kwaliteit van de koffie wordt gegarandeerd.