Feiten en fabels over cafeïnevrije koffie

Steeds meer mensen ruilen hun vertrouwde kopje koffie in voor een cafeïnevrije variant. Ze doen dat omdat het gezonder zou zijn en minder nadelen zou hebben dan het drinken van gewone koffie. Dat kan immers onrust en slapeloosheid veroorzaken of zelfs nervositeit en trillingen.

Maar wat betekent cafeïnevrij precies? Is het echt beter voor je lichaam? Proef je verschil in smaak? En hoe wordt koffie eigenlijk cafeïnevrij gemaakt? Antwoorden op deze vragen vind je hier.

Wat is cafeïne?

Cafeïne komt van nature voor in onder andere koffiebonen, cacaobonen en theebladeren. Het is een opwekkende stof die, mits met mate genuttigd, voor extra energie en een verbeterde concentratie kan zorgen. Bij een overdaad aan cafeïne kunnen er echter ook negatieve effecten optreden. Zo kan het drinken van te veel koffie zorgen voor rusteloosheid, slapeloosheid, hoofdpijn, angstgevoelens en misselijkheid.

Wat te veel is, verschilt overigens per persoon. Sommige mensen kunnen beter tegen cafeïne dan andere.

Het effect van cafeïne op de gezondheid

Cafeïne wordt snel opgenomen in het bloed. Vandaar dat een kop koffie meteen een energie boost kan geven. Maar ook de negatieve effecten kunnen zich al binnen enkele uren openbaren.

Sporters kunnen door cafeïne soms beter presteren, maar zwangere vrouwen moeten het juist vermijden, omdat het schadelijk kan zijn voor de baby. Dat geldt trouwens ook voor moeders die borstvoeding geven. Bij jonge kinderen kan een te veel aan cafeïne de ontwikkeling van het zenuwgestel nadelig beïnvloeden.

Is cafeïnevrije koffie echt cafeïnevrij?

Nee, de term is ‘cafeïnevrij’ is eigenlijk een beetje misleidend. Koffie kan nooit volledig cafeïnevrij gemaakt worden. In de VS spreken ze daarom ook liever van decaf. In een decafé kopje blijft circa 2 tot 4 mg cafeïne achter. Aanzienlijk minder dan de normale 85 mg maar niet ‘vrij’ van cafeïne.

Lees meer: Hoeveel cafeïne zit er in een normaal kopje koffie?

Koffie decafeïneren kan op verschillende methodes

Om koffie te decafeïneren zijn er verschillende methodes in gebruik. We kijken naar twee verschillende en veelgebruikte methodes.

Cafeïnevrij met directe oplosmiddelen

Koffiebonen kunnen cafeïnevrij worden gemaakt door ze te weken in water met dichloormethaan (DCM). Dit is een koolwaterstof dat cafeïne aan zich bindt. Na het weken worden de bonen meerdere malen uitvoerig gewassen. Daarna worden de bonen gestoomd, gedroogd en gekoeld.

Het laatste onderdeel van het decafineerproces is het branden van de bonen. Dit verwijdert eventuele achtergebleven restjes van het dichloormethaan, waarna de koffie klaar is om te worden verpakt.

Cafeïnevrij door actieve koolstof

Ook bij deze methode wordt water gebruikt om de cafeïne uit de bonen te weken. Vervolgens wordt het water met daarin niet alleen de opgeloste cafeïne, maar ook aroma’s, als het ware ‘gezuiverd’ door het te mengen met actieve koolstof. Dit proces haalt wel de cafeïne uit het water, maar laat de aroma’s zitten. De bonen worden daarna net als bij de DCM-methode gedroogd met warme lucht en daarna gekoeld met koude. Tot slot worden de bonen gebrand.

Is cafeïnevrije koffie gezonder voor je lichaam?

Wie niet meer dan 1 á 2 kopjes gewone koffie per dag drinkt, zal waarschijnlijk geen enkele hinder ondervinden van de aanwezige cafeïne. Voor echte koffieleuten kan de dagelijkse hoeveelheid binnengekregen cafeïne echter nadelige effecten hebben. Voor deze mensen is cafeïnevrije koffie zeker gezonder. Dat geldt ook voor zwangere vrouwen en voor mensen met een hoge bloeddruk. Cafeïne kan de bloeddruk immers nog meer doen stijgen.

Is cafeïnevrije koffie kankerverwekkend?

Cafeïnevrije koffie is niet kankerverwekkend. Dit idee is ontstaan doordat dichloormethaan dat bij chronische blootstelling wel kan zijn. Maar de koffiebonen worden tijdens het decafineerproces niet direct in contact gebracht met DCM. Ze worden wel geweekt in het water waar de cafeïne d.m.v. dichloormethaan uit is gehaald. Maar de minieme hoeveelheid restjes die daarin eventueel zijn achtergebleven worden door het spoelen, het stomen en tenslotte het branden verwijderd. Dit heeft dus geen schadelijke gevolgen voor de gezondheid.

Dit beaamt ook het Voedingscentrum:
“Het is mogelijk dat resten van het oplosmiddel in de koffie achterblijven. Deze verdwijnen vrijwel helemaal bij het branden van de koffiebonen. Wat dan nog achterblijft in de koffie is zo weinig dat dat geen schadelijke gevolgen heeft.”

Is er verschil in smaak tussen gewone koffie en cafeïnevrije koffie?

Het decafeïneren van koffie heeft impact op de smaak en geur van de koffie. Bij het overstappen naar cafeïnevrije kan het daarom nodig zijn om te experimenteren met verschillende bonen.

Waar het om gaat, is dat cafeïnevrije koffie zijn aroma’s heeft behouden. De aroma’s komen pas bij het branden van de koffie tot hun recht. Dus als de koffiebonen de tijdens het decafineerproces in het water verloren aroma’s terugkrijgen door ze opnieuw in hetzelfde (ditmaal cafeïnevrije) water te weken, zal de smaak na het branden vrijwel gelijk zijn aan de bonen met cafeïne.

Cafeïnevrije koffie als gezond alternatief

Voor mensen die veel van koffie houden, maar last krijgen van een overdaad aan cafeïne, is cafeïnevrije koffie (decafé) een gezond alternatief. Overigens kan de overstap van cafeïne houdend naar cafeïnevrij wel gepaard gaan met enige ontwenningsverschijnselen. Even doorbijten is dan het devies. Hoofdpijn, misselijkheid en trillingen zullen spoedig verdwijnen als voortaan uitsluitend decafé wordt gedronken. Wat smaak betreft, zal het misschien even wennen zijn, al wordt beweerd dat dit ook tussen de oren kan zitten.

Feit is dat er heerlijke cafeïnevrije varianten op de markt zijn, die wel de lusten maar niet de lasten van het kopje koffie brengen!